Portfolio voor LOB en Burgerschap op het Pantarijn Rhenen

De afgelopen weken zijn Renske en Nova, uit 2 vmbo-t/havo, druk bezig geweest met papieren vliegtuigjes vouwen. ‘We deden eerst onderzoek over welk soort vliegtuigje het snelst ging’, vertelt Renske. ‘We hebben dat opgezocht op internet en daarna zelf dingen uitgeprobeerd’, vult Nova aan. Hun vliegtuigje zag er op het laatst supersonisch uit. ‘Hij vloog bijna de hele aula door!’, vertelt Nova. Maar helaas wonnen ze toch niet de vliegtuigrace. ‘We werden gediskwalificeerd, omdat ons vliegtuigje op een tafel landde.’ 

De vliegtuigrace was de afronding van het eerste project dit schooljaar, over hoe je onderzoek doet. In het portfolio van Renske en Nova staat nu een foto van het vliegtuigje en de door hen gemaakte reclamevideo over hun team. Plus de opgedane vaardigheden, zoals informatie opzoeken op internet, iets maken en uitproberen en weer aanpassen.

Vakoverstijgende projecten

Binnen het projectonderwijs op Pantarijn werken leerlingen uit de onderbouw vijf keer per jaar aan een vakoverstijgend themaproject. Erwin Falter (onderbouwcoördinator en docent lichamelijke opvoeding) was lid van de werkgroep die dit drie jaar geleden in opdracht van de schoolleiding ontwikkelde als manier om te werken aan 21e-eeuwse vaardigheden zoals samenwerken, onderzoeken en creatief denken.

Maar het is breder dan dat. Het projectonderwijs komt ook tegemoet aan doelen voor burgerschap en LOB. ‘Leerlingen worden zich door de projecten bewust van wat ze kunnen, wie ze zijn en welke rol ze in de samenleving kunnen spelen’, vertelt docent lichamelijke opvoeding Paam Galbraith. 

Leerlingen worden zich door de projecten bewust van wat ze kunnen, wie ze zijn en welke rol ze in de samenleving kunnen spelen.

Paam Galbraith

Een mooi voorbeeld is het tweede project. Nova koos hierbij voor het thema ‘jong en oud’ en bezoekt binnenkort een verzorgingstehuis. ‘Daar gaan we samen met de bewoners pepernoten bakken’, vertelt ze. Haar groepje heeft dat zelf bedacht én geregeld. Ze leerden niet alleen om iets te organiseren en contact te zoeken met mensen, maar ook dat je iets kunt doen voor anderen.

Renske bedacht met haar groepje een nieuw product voor Kadolokaal, de leerwinkel van Pantarijn. ‘We hebben eerst gebrainstormd wat we wilden maken en toen gekeken of zoiets al bestond. Vorige week hebben we het gemaakt, het is een doos waarbij, als je het deksel eraf haalt, de zijkanten uit elkaar vallen en dan vind je een bouwtekening om zelf een kerstkrans te maken.’ Al doende oefende ze diverse beroepsvaardigheden.

Vaardigheden

Oefenen van vaardigheden is één ding. Maar de echte leerwinst is om leerlingen daarvan bewust te maken. ‘Dat uitdrukken in een cijfer vonden we niet erbij passen’, vertelt Falter. Zo ontstond het idee van een portfolio. ‘Vastleggen welke vaardigheden je opdoet, zegt meer dan een voldoende of onvoldoende. Zo zien leerlingen beter hoe ze groeien en waar ze nog aan kunnen werken.’

Echte leerwinst is niet altijd uit te drukken in een cijfer.

Erwin Falter

Op zoek naar een systeem dat breder in de school inzetbaar was, kwamen ze bij het portfolio van Catwise uit. De drie groepen vaardigheden hierin - manieren van denken en handelen, omgaan met anderen, en jezelf leren kennen – sluiten mooi aan bij de drie doelen van onderwijswetenschapper Gert Biesta waar de school aan wil werken: kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. Handig was bovendien dat de school zelf nog een groep kon toevoegen, namelijk ict-vaardigheden (zoals gebruik van devices, digitale veiligheid en privacy en mediawijsheid). De school voert in het portfolio taken en activiteiten in die leerlingen moeten doen om daarna aan te vinken welke vaardigheid ze hebben geoefend en hoe dat ging.

Burgerschap

Burgerschapsonderwijs op Pantarijn is uiteraard meer dan het projectonderwijs. Galbraith coördineert een werkgroep die de burgerschapsopdracht die elke school in Nederland heeft, uit gaat werken. Eén ding weet hij al zeker: ‘Je komt er niet door een los lesje burgerschap op het rooster te zetten, maar door goed te kijken in welke lessen al wat gebeurt en waar je bij kunt aanhaken.’

En dan blijken er al mooie dingen te gebeuren in de school. Naast het projectonderwijs zijn dat bijvoorbeeld lesactiviteiten tijdens de Week tegen het Pesten, meedoen met Paarse  Vrijdag of een excursie bij maatschappijleer naar de Tweede Kamer. ‘Al die activiteiten en opgedane lessen laten we leerlingen vastleggen in hun portfolio. Zo gaat het als het goed is steeds meer leven en worden ze zich bewust van hun rol in de samenleving.’ Falter vult aan: ‘Burgerschap is voor leerlingen een abstract woord, maar als je benoemt en vastlegt wat je allemaal kunt doen, valt het kwartje.’ 

Uiteindelijk moet er een doorlopende leerlijn voor burgerschap komen. Zo ver is het nog niet, haast Galbraith zich te zeggen. ‘We moeten daarin groeien en het portfolio helpt ons daarbij.’

LOB

De school schafte het portfolio aanvankelijk aan voor het projectonderwijs, maar gaat het steeds breder inzetten, voor burgerschap, als kunstdossier voor CKV, en voor de stage in de bovenbouw en LOB. Steeds gaat het daarbij om inzicht in je eigen talenten, bij wat je kunt, leuk vindt en wie je bent en wilt zijn.

Het mooie is dat leerlingen in het portfolio kunnen terugkijken op hun eigen ontwikkeling. Waar ze bijvoorbeeld in leerjaar 1 denken dat verzorgende of elektromonteur echt een beroep voor hen is, kunnen ze daar in leerjaar 3, door bezoek aan open dagen of stage anders over denken. ‘We hopen dat ze zo een bewuste keuze kunnen maken voor een vervolgstudie en een opleiding kiezen die bij hen past’, vertelt Falter.

Uiteindelijk is dat waar je het als leraar voor doet, vinden Falter en Galbraith. ‘We werken niet alleen op cognitief niveau, maar juist ook op sociaal-emotioneel niveau. Het is mooi om te zien hoe leerlingen groeien’, zegt Galbraith Zijn collega knikt. ‘We willen dat leerlingen met plezier terugkijken op hun schooltijd en dat ze van ons een goede basis hebben gekregen en steviger in de maatschappij staan.